Fobiler
Korku ve Fobinin Farkı Nedir?
Korku ve fobi arasındaki temel fark, şiddet ve etkisidir. Korku, genellikle mantıklı bir tehdide ya da tehlikeye karşı gelişen doğal bir tepkidir. Örneğin, yolda yürürken ani bir tehlike ya da riskle karşılaşıldığında hissedilen kısa süreli bir endişe veya rahatsızlık şeklinde ortaya çıkabilir. Diğer yandan, fobi aşırı bir korku ve kaçınma tepkisi ile karakterizedir. Genellikle mantıklı bir tehlike olmaksızın ortaya çıkar.
Fobiler, belirli bir nesne, durum ya da etkinlikle ilişkili yoğun, sürekli ve kontrol dışı korku duygularını içerir. Bu korku duyguları, bireyin günlük yaşamını ciddi şekilde etkileyebilir ve normal aktivitelere katılımını engelleyebilir. Dolayısıyla, korku genellikle belirli bir tehdide ya da duruma karşı doğal ve geçici iken; fobi aşırı, devamlı ve hayatı ciddi şekilde etkileyen bir korku halidir.
Fobiler Nasıl Ortaya Çıkar?
Fobiler genellikle çocukluk ve gençlik dönemlerinde oluşmakla birlikte, ilerleyen yaşlarda ortaya çıkmaları da söz konusu olabilir. Yaşanan kötü olaylar, olumsuz durumlar yaşadığımız mekânlar ya da bir canlıyla birlikte korku duymaya neden olan bir durumun içinde kalınması fobi oluşmasına yol açabilir. Bu tür fobiler, neden – sonuç ilişkisine bağlı olup ortaya çıkmaları genellikle mantıklı bir nedene dayanır. Çocukken köpek saldırısına uğrayan bir kişinin köpek fobisinin olması, asansörde kalmış bir kişinin asansöre binmekten kaçınması ya da kapalı alan fobisi olması bu tür fobilere örnek olarak verilebilir.
Bunun yanı sıra kişiyi üzen, sıkan durumlar fobi şeklinde kendini dışa vurabilir. Bu tür fobilerin yaşanılan olayla herhangi bir bağlantısı bulunmayabilir. Yakınını kaybeden bir kişinin doktora gitme ya da hastane fobisinin gelişmesi bu tür fobiler arasında sayılabilir.
Fobiler Çeşitleri ?
Fobiler özgül ve sosyal fobiler olarak iki başlık altında sınıflandırılır. Özgül fobi, belirli bir nesne, durum veya etkinliğe karşı yoğun ve mantıksız bir korku veya anksiyete duygusu olarak tanımlanır. Bu fobi türü, belirli bir obje veya durumla karşılaşıldığında kişide yoğun bir korku hissi ortaya çıkarır. Yükseklik korkusu, örümcek korkusu, uçak korkusu, kedi veya köpek korkusu özgül fobi türlerine örnek olarak verilebilir.
Sosyal fobi, sosyal durumlar veya etkileşimlerle ilişkili aşırı korku veya anksiyete duygularını içeren bir fobi türüdür. Sosyal fobisi olan bireyler, genellikle başkalarıyla etkileşim kurma veya toplum önünde konuşma gibi sosyal durumlarla karşılaştıklarında yoğun korku veya anksiyete hissederler. Sosyal fobi, iş veya okul gibi sosyal ortamlarda, toplu taşıma araçlarında veya toplum içindeki diğer etkinliklerde kendini gösterebilir.
Fobiler Nasıl Tedavi Edilir?
Fobilerin tedavisi kişiden kişiye değişebilir ve herkes için en etkili tedavi yöntemi farklı olabilir. Bununla birlikte fobilerin tedavisinde bilişsel davranışçı terapi ve ilaç tedavisi gibi yöntemler sıklıkla tercih edilir. Ayrıca meditasyon ve nefes terapisi gibi alternatif yöntemlere de başvurulabilir.
Fobilerin Belirtileri
Fobilerin belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilse de, sıklıkla görülen belirtilere aşağıda yer verilmiştir:
- Fobiye bağlı olarak karşılaşılan nesne, durum veya etkinlikten yoğun bir korku veya anksiyete duygusu yaşanır.
- Fobiyle ilişkili durum veya nesneyle karşılaşıldığında, panik atak meydana gelebilir. Panik atak sırasında kalp çarpıntısı, nefes alma zorluğu, terleme, titreme gibi fiziksel belirtiler ortaya çıkabilir.
- Fobiye bağlı olarak korkulan durum ya da nesneden kaçınma eğilimi gösterilir. Bu kaçınma davranışları, kişinin normal yaşam aktivitelerini sınırlayabilir ya da engelleyebilir.
- Fobik bir tepki sırasında fiziksel belirtiler ortaya çıkabilir. Bu belirtiler arasında hızlı kalp atışı, terleme, titreme, baş dönmesi, mide bulantısı gibi fiziksel reaksiyonlar yer alabilir.
- Fobi ile ilişkili olan korku veya anksiyete, durumun gerçek tehlikesiyle orantısız olabilir. Yani, kişi korktuğu durumun ya da nesnenin gerçek potansiyel tehlikesinden daha fazla endişe duyabilir.
- Fobik belirtiler, kişinin günlük yaşamını olumsuz etkileyebilir. Örneğin, kişi korktuğu durumlardan kaçınarak iş veya sosyal etkinliklere katılmaktan kaçınabilir.
Çocukluk Döneminde Gözlenen Fobiler
Çocukluk döneminde gözlenen fobiler, genellikle belirli nesneler, durumlar ya da olaylarla ilişkilendirilir. Bu fobilerin çocuğun gelişim aşaması ve yaşam deneyimleriyle yakından ilişkili olduğu görülebilir.
Çocukluk döneminde en yaygın fobi türlerinden biri hayvan fobileridir. Özellikle büyük ya da tehlikeli hayvanlar, örümcekler, yılanlar gibi hayvanlardan korkma çocuklar arasında yaygındır. Karanlık fobisi çocukluk döneminde sıklıkla görülen fobilerdendir Gece karanlığı ya da karanlık odalar çocuklarda korku yaratabilir.
Bazı çocuklar yalnız kalmaktan ya da bir yere yalnız gitmekten korkabilirler. Bu, ayrılık anksiyetesiyle ilişkili olabilir. Yine yüksek yerlerden korkma çocukluk döneminde görülen bir fobidir. Yüksekten bakmanın ya da yüksek yerlere çıkmanın korkulu bir deneyim olduğu durumlarda ortaya çıkabilir.
Çocuklar arasında sosyal durumlardan ya da insanlarla etkileşim kurmaktan korkma durumu da gözlenebilir. Özellikle yabancılarla konuşma veya topluluk önünde konuşma gibi durumlar çocuklar arasında endişe yaratabilir. Bazı çocuklar fiziksel yaralanmalardan korkabilirler. Özellikle kan görmek ya da bir yerine zarar gelme korkusu bu tür bir fobinin belirtileri olabilir.