Tıpkı mutluluk, heyecan ve hüzün gibi öfke de bir duygudur. Kişinin yaşadığı ya da tanık olduğu negatif durumlar ve olaylar karşısında ortaya çıkabilir. Öfke duygusunu ortaya çıkaran ise kişinin yaşadığı duruma atfettiği anlam, onu değerlendirişi ve onunla ilgili düşünceleridir. Yaşanılan duygu savunmasız, saldırı altında ve güçsüz hissettirdiği zaman kişi kendini savunma ihtiyacı duyar ve saldırganlaşabilir. Bu, öfkenin sağlıksız bir şekilde ifade edildiği ve saldırgan bir görüntüye büründüğü bir durumdur.
Öfkenin arka planında kendini düşünme ve değerlendirme mekanizması bulunur. Bununla birlikte öfkenin ifade ediliş şekli sosyokültürel özelliklerden de beslenir ve kişi öfkesini nasıl kontrol edeceğini modelleyerek öğrenebilir.
Öfke, şiddetine bağlı olarak kişinin sağlığı, aile, arkadaş ve iş ilişkileri gibi hayatın farklı alanlarında ciddi anlamda yıkıcı etkilere neden olabilir. Öfke sırasında sergilenen davranış ise kişi özelinde değişebilir. Bu aşamada önemli olan öfkenin tamamen ortadan kaldırılması değil, onun yerine sağlıklı bir şekilde ifade edilmesini sağlamaktır.
Öfke kontrolü, öfkeli hissedilen durumlarda davranışları kontrol altına alıp sağduyulu bir şekilde tepki vermeyi sağlayandır beceri olarak tanımlanabilir. Öfke kontrolü; duyguları tanımak, doğru bir şekilde ifade etmek ve olası sonuçlarını düşünerek hareket etmek anlamına gelebilmektedir. Öfke kontrolü ile öfke nöbetlerinin sıklığını ve şiddetini azaltmak, kişilerarası ilişkilerde daha iyi iletişim kurulmasını sağlamak mümkündür. Öfke kontrolü, kişinin kendi kendine uygulayabileceği çeşitli teknikler ya da bir uzman yardımıyla sağlanabilir.
Öfke Kontrolü Nedir?
Kişilerin zaman zaman yaşadığı yaygın bir durum olan öfke, her zaman ciddi bir sorun olmamakla birlikte kronikleşen bir duruma dönüşmesi ve kontrol edilemeyen bir hâl alması mümkündür. Öfke kontrolü; öfkeli hislerin yönetilmesi, bunların olumlu bir şekilde ifade edilmesi ve öfkeli tepkilerin önlenmesi amacıyla kullanılan bir dizi teknik ve streteji olma özelliğine sahiptir. Söz konusu kontrol yöntemleri, kişinin hayatında karşılaştığı zorluklar ve stres kaynakları artınca öfke ve stresle başa çıkmasına yardımcı olabilir.
Terapiyle Öfke Kontrolü Nasıl Sağlanır?
Psikoterapiler özellikle öfke sorunu yaşayan kişilerin öfkeyi tanımlamasını, anlamasını, yönetmesini ve kontrol etmesini sağlamak açısından faydalı olabilir. Terapiler bu tarz durumlarda aşağıda sıralanan katkıları sağlayabilir.
Terapi, kişinin öfke nedenlerini belirlemesine yardımcı olabilir. Böylece kişi öfkeye neden olan durumları, olayları ya da kişileri tanımlayıp öfkeyi kontrol altına almak için gerekli önlemleri almak için harekete geçebilir.
Terapi, kişinin duygusal farkındalığının artmasına katkıda bulunabilir. Kişi, öfkeyi hissetmeden önceki duygularını tanıdıkça öfkeyi tetikleyen durumlardan kaçınabilir ya da daha iyi tepkiler vermeye başlayabilir.
Terapi sayesinde kişiye öfkesini yönetmek için farklı stratejiler öğretmek mümkün olabilir. Bu stratejiler arasında öfkenin azaltılması, öfkeyi ifade etmek için daha iyi yollar bulunması ve rahatlama tekniklerinin kullanılması gibi yöntemler sayılabilir.
Aynı zamanda terapi ile öfkenin kişinin hayatına olan olumsuz etkileri azaltılabilir. Kişi, öfke nöbetlerine bağlı olarak kaybettiği işlerini, aile üyelerini ve arkadaşlarını geri kazanabilir.
Öfke Kontrolü İçin Öneriler
Öfke kontrol bozukluğu, başa çıkılabilecek bir durumdur. Kişi, kendisini neyin öfkelendirdiğini fark ettiği takdirde onunla başa çıkma yolunu da bulabilir. Bunun için dikkat edilmesi gereken basit ancak etkili bazı kurallar bulunmaktadır.
Öncelikle bedeninizden gelen sinyalleri dinlemelisiniz. Bu sinyaller kendini son derece çabuk bir şekilde fark ettirir. Öfkeli insanların korkutucu göründüğünü ve karşısındaki kişinin savunmaya geçtiğini unutmamalısınız.
Kendi öfkenizi ve seyrini tanımanız çok önemlidir. Öfkeli olduğunuz zaman ortamı bir süreliğine terk etmeyi deneyin. Aynı ortamda olduğunuz eşiniz, aile bireyiniz ya da arkadaşınıza geri geleceğinizi ve ortamdan ayrılam nedeninizin sakinleşmek için verdiğiniz kısa bir mola olduğunu mutlaka söyleyin.
Yorum yapmadan önce karşınızdaki kişiye soru sorun ve size vereceği yanıtlara odaklanın. Bunun yanı sıra duygu ve düşüncelerinizi nasıl net bir şekilde ifade edeceğinizi öğrenin. İşin içinden çıkamadığınız takdirde başka bir zamanda konuşmayı deneyin.
Öfkelendiğiniz ve pişman olduğunuz herhangi bir davranışta bulunduysanız, hangi aşamada olduğunuzdan bağımsız bir şekilde özür dileyin ve pişmanlığınızı dile getirin. Tüm çabalarınıza karşın öfkenizi hala kontrol edemiyorsanız, mutlaka bir uzmana başvurun.
Öfke Kontrolünü Sağlamak İçin Neler Yapılabilir?
Öfke her ne kadar yaygın görülen bir durum olsa da, zaman zaman kişiler öfkelerini kontrol etmekte zorlanabilir. Öfkenin kontrol edilememesi hâlinde kişi hem kendisine hem çevresindekilere zarar verebilir. Öfke yönetimi için aşağıdaki tavsiyeleri uygulayabilirsiniz:
Konuşmadan önce düşünün ve ağzınızdan çıkan her sözü tartın.
Öfkelenmenize neden olan bir olay varsa, bu olaylara sakinleştikten sonra tepki gösterin.
Gevşemenizi sağlayacak hafif egzersizler yapın.
Kısa bir ara verin.
Çözüm için alternatifler belirleyin.
Başkalarını eleştirmek yerine öz eleştiri yapmayı deneyin.
Kin beslemeyin.
Rahatlatıcı nefes egzersizleri uygulayın.
Profesyonel yardım almaktan kaçınmayın.
Çocuklarda ve Gençlerde Öfke Kontrolü Nasıl Sağlanır?
Küçük çocukların ve gençlerin zaman zaman sinirli davranışlar sergilemesi olağan bir durumdur. Bununla birlikte bu durum öfke patlamalarına neden oluyor ve sıklıkla tekrar ediyorsa, altta yatan psikolojik bir sorunun varlığından söz edilebilir. Bu tür durumlarda ebeveynlerin ilk yapması gereken, çocuklarını cezalandırmak yerine yaptıkları iyi davranışları ödüllendirmektir. Bu durumun devamlılığı hâlinde çocuk ve ergen psikoloğundan yardım alınmalıdır.
